Bruksizm to dość powszechne, lecz często bagatelizowane schorzenie, które polega na mimowolnym zgrzytaniu zębami lub ich nadmiernym zaciskaniu, zwykle podczas snu. Choć z pozoru może wydawać się nieszkodliwy, w rzeczywistości niesie ze sobą szereg poważnych konsekwencji – od bólu szczęki, przez problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym, aż po uszkodzenia zębów i bóle głowy. Leczenie bruksizmu nie jest proste ani jednoznaczne, ponieważ jego przyczyny są wieloczynnikowe – mogą mieć podłoże zarówno fizyczne, jak i psychologiczne.
W tym artykule przyjrzymy się dokładnie, czym jest bruksizm, jakie są jego objawy i przyczyny oraz – przede wszystkim – jakie są dostępne metody leczenia, zarówno konwencjonalne, jak i alternatywne.
Czym jest bruksizm?
Bruksizm to parafunkcja narządu żucia, która objawia się zgrzytaniem zębami (tzw. bruksizm centryczny) lub ich zaciskaniem (bruksizm ekscentryczny). Może występować w dzień (bruksizm dzienny), ale najczęściej dotyka pacjentów w nocy (bruksizm nocny), kiedy osoba nie jest świadoma swoich działań.
Bruksizm może prowadzić do:
-
Starcia szkliwa zębów
-
Bólów mięśni żucia
-
Bólów głowy i karku
-
Trzasków i bólu w stawie skroniowo-żuchwowym
-
Zaburzeń snu
-
Problemów z żuciem i mówieniem
Przyczyny bruksizmu
Zidentyfikowanie przyczyn bruksizmu jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Mogą być one bardzo zróżnicowane i często się nakładają:
1. Stres i napięcie emocjonalne
To najczęstszy czynnik sprzyjający występowaniu bruksizmu. Osoby narażone na chroniczny stres, napięcie, lęki czy nerwicę mają większe tendencje do zaciskania szczęki lub zgrzytania zębami.
2. Wady zgryzu i problemy stomatologiczne
Nieprawidłowe ustawienie zębów lub nieprawidłowo wykonane wypełnienia mogą prowadzić do nieprawidłowej pracy mięśni żucia, co może prowokować bruksizm.
3. Choroby neurologiczne
W rzadkich przypadkach bruksizm może być objawem chorób neurologicznych, takich jak choroba Parkinsona.
4. Leki i substancje psychoaktywne
Niektóre leki (np. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI) oraz substancje pobudzające (np. kofeina, alkohol, amfetamina) mogą prowokować lub nasilać objawy bruksizmu.
5. Zaburzenia snu
Zaburzenia takie jak bezdech senny czy parasomnie mogą współwystępować z bruksizmem, co sugeruje złożony związek między snem a funkcjonowaniem mięśni żucia.
Diagnostyka bruksizmu
Diagnoza bruksizmu najczęściej opiera się na:
-
Wywiadzie medycznym – lekarz pyta o objawy, styl życia, stres, nawyki senne.
-
Badaniu klinicznym – sprawdzana jest kondycja zębów, stawu skroniowo-żuchwowego i mięśni żucia.
-
Rejestracji bruksizmu nocnego – niekiedy wykonuje się polisomnografię lub badanie EMG mięśni żucia podczas snu.
Metody leczenia bruksizmu
Leczenie bruksizmu musi być kompleksowe i indywidualnie dopasowane do pacjenta. Poniżej przedstawiamy najważniejsze metody terapeutyczne.
1. Leczenie stomatologiczne
Szyny relaksacyjne (nakładki na zęby)
Najczęściej stosowaną metodą są specjalne, indywidualnie dopasowane szyny z tworzywa sztucznego, które zakłada się na noc. Chronią one zęby przed ścieraniem i rozluźniają mięśnie żucia.
Korekta zgryzu
W niektórych przypadkach potrzebna jest ortodontyczna lub protetyczna korekta zgryzu, aby usunąć fizyczną przyczynę bruksizmu.
2. Leczenie farmakologiczne
Leki przeciwlękowe lub uspokajające
W przypadku silnego stresu stosuje się czasami krótko działające benzodiazepiny (np. diazepam) – jednak tylko krótkoterminowo z uwagi na ryzyko uzależnienia.
Leki zmniejszające napięcie mięśniowe
Niektórzy pacjenci korzystają z leków miorelaksacyjnych, które pomagają zmniejszyć napięcie w mięśniach żucia.
Toksyna botulinowa (botoks)
Wstrzykiwanie botoksu w mięśnie żwacze stało się popularną metodą leczenia bruksizmu. Botulina tymczasowo osłabia mięśnie, co redukuje zaciskanie szczęki.
3. Leczenie psychologiczne i behawioralne
Psychoterapia
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i emocjami, które są częstą przyczyną bruksizmu.
Techniki relaksacyjne
Medytacja, trening autogenny, joga, czy regularne ćwiczenia fizyczne wspierają redukcję napięcia mięśniowego i stresu.
4. Fizjoterapia i rehabilitacja
Masaże mięśni żucia i karku
Specjalistyczne masaże pomagają zredukować napięcie i ból w mięśniach skroniowo-żuchwowych.
Ćwiczenia rozluźniające
Fizjoterapeuci uczą pacjentów ćwiczeń na poprawę mobilności stawu żuchwowego i redukcję nadmiernego napięcia.
Terapia manualna
Zabiegi wykonywane przez specjalistów w obrębie szczęki, szyi i głowy często przynoszą ulgę pacjentom z przewlekłym bruksizmem.
5. Zmiana stylu życia
Zmiana codziennych nawyków może znacząco wspomóc leczenie bruksizmu:
-
Ograniczenie kofeiny, alkoholu i nikotyny
-
Regularna aktywność fizyczna
-
Utrzymywanie higieny snu (stałe godziny zasypiania, unikanie ekranów przed snem)
-
Nauka świadomego rozluźniania mięśni szczęki w ciągu dnia
Alternatywne metody leczenia
Niektóre osoby korzystają z alternatywnych metod wspomagających leczenie bruksizmu:
-
Akupunktura – może pomóc w redukcji bólu i napięcia
-
Hipnoterapia – szczególnie skuteczna u pacjentów z bruksizmem na tle emocjonalnym
-
Suplementacja magnezem – niedobory tego minerału mogą nasilać napięcie mięśniowe
Czy bruksizm da się całkowicie wyleczyć?
Bruksizm, szczególnie ten o podłożu psychicznym, może mieć charakter przewlekły i nawracający. Choć nie zawsze da się go całkowicie wyeliminować, skuteczne leczenie może znacząco zmniejszyć objawy, poprawić jakość życia i zapobiec dalszym uszkodzeniom.
Bruksizm to złożone zaburzenie, które wymaga interdyscyplinarnego podejścia – łączącego stomatologię, psychologię, medycynę i rehabilitację. Kluczem do skutecznego leczenia jest zrozumienie przyczyn tego schorzenia oraz indywidualne podejście do pacjenta. Stosowanie szyn relaksacyjnych, technik relaksacyjnych, terapii psychologicznej i fizjoterapii może przynieść realną ulgę osobom zmagającym się z tym problemem.
Nie warto lekceważyć objawów bruksizmu – im wcześniej zostanie rozpoznany, tym większe szanse na skuteczne i trwałe leczenie.
Artykuł powstał przy współpracy z MediWell Beauty: https://www.mediwell-beauty.pl/bruksizm-zgrzytanie-zebami/
